Vaak begint een herkader opdracht in de vorm van een ontwerp doel of missie of probleem of soms zelf een oplossingsdefinitie of een verzameling eisen.
Als eerste stap kijken we naar de huidige situatie met haar huidige paradox. Wat is al de centrale paradox gedefinieerd? Wat is al geprobeerd om het op te lossen en waarom lukte dat niet? Wat zijn de aannames en veronderstellingen die daar onder liggen? Welk doel lijkt men te willen bereiken? Wie zijn in het spel betrokken: wie zijn medestanders, wie zijn bepalend, wie doen niet mee of spelen de rol van tegenstanders. En ook: wat zijn bestaande oplossingen of gesuggereerde oplossingen?
Wat we vooral doen is het beschrijven. En er ons vervolgens vragen over stellen. En dan opnieuw kijken. En opnieuw beschrijven. Een oordeel uitstellend. Stap voor stap zul je de situatie en de paradox gaan begrijpen. Gebruik vooral je zintuigen, stel je oordeel uit.
Dat is nodig omdat we diep in de wereld van de probleem eigenaar moeten duiken. We moeten grip krijgen op waarom het probleem opduikt en welke rol de probleemeigenaar daarin heeft. We moeten begrijpen of het komt en gaat, hoe het in de tijd is veranderd. En ook waar het niet over mag gaan, welke grenzen we niet mogen overschrijden, wat in het verleden niet bespreekbaar was.
Stel je vragen als: hoe was deze situatie ontstaan? Uit welke onderdelen bestaat het? Hoe zijn die onderdelen verbonden? Ziet het er complex uit? Hoe werken de onderdelen samen aan het oplossen? Hoe wordt het gebruikt? Hoe ontwikkelt het zich? Welke meetbare kenmerken heeft het? Welke kwaliteiten heeft het? In welk wereldbeeld past het of komt het voort? Kijk er niet alleen functioneel naar. Vraag je ook welke gevoelens je erbij hebt, wat roept het bij je op?
Je begrijpt waarom het eerder een prima manier was om ernaar te kijken. Gegeven de omstandigheden, gegeven het systeem waarin het stond, gegeven de formulering die men ervoor gebruikte. Je begrijpt waarom het probleem was opgevat zoals het gebeurde en waarom het is opgelost zoals het gebeurde. Je begrijpt de kwaliteiten die werden ingebouwd in de vorige oplossing. En hoe die kwaliteiten en oplossing leidde tot acties, interacties en relaties. Je begint te begrijpen wat je niet weet, waar er ruimte is voor onzekerheid en verbetering. Je veronderstellingen of opvattingen over de situatie worden onderuitgehaald. Je kunt er de onderzoeksmethode voor gebruiken van Goethe, waar ik het eerder over had.
Waarschijnlijk begin je ook te begrijpen waarom de paradox zo moeilijk is op te lossen. Aan het einde van deze stap ben je op snelheid, je bent opgewarmd. Je begrijpt de situatie door en door. En hebt de basis gelegd om te kunnen gaan ontsnappen uit het wereldbeeld of de paradox te overstijgen. Je hebt ingezien dat vroegere concrete oplossingen inderdaad niet meer passend zijn, je hebt gevoel gekregen voor dat er echt iets anders nodig is, dat oude visies, waarden en uitgangspunten zijn veranderd.
Ga door naar Herkaderen Stap 2 Verruim de Context.
