Ik heb mij weer voorgenomen om te spreken op het Landelijk Architectuur Congres 2018. Dat zal in 2018 worden gehouden in ’s Hertogenbosch op donderdag 15 en vrijdag 16 november. Het thema dit jaar: “Paradoxen in Architectuur”. Dit jaar zijn diverse thema’s gedefinieerd in de call for papers.
Samen met Hans Canisius van U-soft, Saskia Sijtsema van Politie Nederland en Jurre Kesting en Ed van der Winden van DoITogether bedachten we een Track rond het Viable System Model. De titel van de track is: “De paradox van organisaties – het Viable System Model (VSM) in de praktijk”. De track bestaat uit de volgende presentaties:
- De paradox van de eenvoud – Eén enkel model voor elk type organisatie.
- De paradox van coördinatie – “Running the business in a viable way”.
- De paradox van verandering – “Changing the business in a viable way”.
- De paradox van digitalisering – Hoe zit het echt met ICT en architectuur in organisaties?
- De paradox van gelijk hebben – Tegen de stroom in. Het Viable System Model in de praktijk.
De vijf presentaties komen als geheel het best tot hun recht, maar we zorgen er voor dat elke presentatie ook afzonderlijk een afgerond geheel vormt.
De track is gebaseerd op het Viable System Model dat in de jaren zeventig is ontwikkeld door cyberneticus en management consultant Stafford Beer. Recenter heeft ook de Engelsman Patrick Hoverstadt het model nieuw leven ingeblazen met zijn boek “The Fractal Organization”. De kracht van het model komt niet alleen voort uit de eenvoud ervan, maar ook uit het feit dat het gebaseerd is op heldere, wetenschappelijk onderbouwde principes. De reikwijdte en de toepasbaarheid van het VSM zijn daardoor enorm.
Het VSM biedt een nieuwe manier om naar problemen te kijken die telkens weer de kop opsteken: projecten die enorm uitlopen in tijd en budget, enorme projectportfolio’s, organisaties die na jaren van succes toch failliet gaan en sowieso de korte levensduur van de meeste organisaties. Als we eerlijk zijn moeten we onderkennen dat we blijkbaar over de hele linie dingen structureel verkeerd aanpakken. De presentaties zullen laten zien dat het VSM daadwerkelijk handvatten aanreikt voor het oplossen van allerlei organisatieproblemen waar ieder van ons keer op keer mee geconfronteerd wordt.
We willen de boodschap overbrengen dat niet alleen organisaties, maar ook wijzelf, als architecten en ICT-ers, een aantal zaken fundamenteel anders aan zullen moeten gaan pakken. En natuurlijk vertellen we daarbij ook hoe wij denken dat dit kan. Dit is in het belang van de organisaties waar we voor werken, maar zeker ook voor onszelf als beroepsgroep. Alle vijf de verhalen zullen daarom doorspekt worden met voorbeelden uit (o.a.) onze eigen praktijk, zodat het model en de theorie voor de toehoorders echt kan gaan leven.
Over de vijf presentaties:
De paradox van de eenvoud – Eén enkel model voor elk type organisatie.
Het Viable System Model zal in al zijn eenvoud worden gepresenteerd en er zal worden uitgelegd waarom het model relevant is voor elke organisatie die je tegen kunt komen: de bakker op de hoek, een multinational of jouw eigen organisatie. De diagnose van organisatorische problemen wordt letterlijk kinderspel. Doordat het model recursief is kan het ook op meerdere niveaus in de organisaties worden toegepast: op een project, een team, een afdeling of zelfs een individu.
De paradox van coördinatie – “Running the business in a viable way”
Elke organisatie produceert. Wat dan ook. Zelfs in een eenmanszaak waarin productie en management in dezelfde persoon samenkomen. Bij grotere organisaties ontstaat de vraag hoe werk verdeeld moet worden tussen management en de werkvloer. Hoeveel centralisatie en decentralisatie is nodig? Het VSM heeft hier een eenduidig antwoord op, waarbij prestaties en het leveren van waarde voor de organisatie als geheel, in balans zijn met maximale effectiviteit en zelfstandigheid van de individuele werknemer. Ook toepasbaar op projectniveau en de rol van de architect daarin.
De paradox van verandering – “Changing the business in a viable way”.
Naast de boel draaiend houden (het onderwerp van de tweede presentatie) heeft elke organisatie een andere grote zorg: zichzelf voorbereiden op een veranderende omgeving en met die veranderingen meebewegen. De plannings- en budgetcyclus die voor dit laatste in bedrijven gebruikt wordt is in heel veel gevallen contraproductief. Dat is met eenvoudige voorbeelden aan te tonen. In plaats van de traditionele plannen en projecten die we allemaal kennen, laat het VSM zien dat we meer aandacht moeten geven aan meten, modelleren en bijsturen. We gaan in op hoe je (digitale) strategie, verandering, innovatie en risicobeheersing op een praktische manier verbindt.
De paradox van digitalisering – Hoe zit het echt met ICT en architectuur in organisaties?
Computers, software en data zijn enorm krachtige gereedschappen die een steeds groter deel van onze organisaties vormen. In veel gevallen worden ze echter verkeerd of voor de verkeerde dingen gebruikt. Door bijvoorbeeld afdelingen te automatiseren, automatiseren we dingen die voor de organisatie en haar omgeving geen waarde toevoegen of zelfs nadelig uitpakken. Daarnaast is het effect van ICT vaak dat we meer data genereren, terwijl we als mensen, als managers juist gebaat zijn bij minder, maar wel goed geselecteerde, data. De effectiviteit van onszelf als architecten wordt bovendien enorm beperkt door ingesleten, impliciete en vaak niet bespreekbare organisatiepatronen. Het VSM reikt handvatten aan om te weten wat je als architect juist wel en niet zou moeten doen om de organisatie zo goed mogelijk te ondersteunen.
De paradox van gelijk hebben – Tegen de stroom in. Het Viable System Model in de praktijk.
Het leidt voor ons geen twijfel dat het Viable System Model betere diagnoses oplevert dan de (vaak impliciete) modellen die de meesten van ons aangeleerd hebben via studie en praktijk. Paradoxaal genoeg is het VSM en de bijbehorende manier van denken toch erg onbekend en roept het makkelijk weerstand op. In deze laatste presentatie vertellen we concreet hoe we het model hebben toegepast of hebben proberen toe te passen. We maken het in deze presentatie niet mooier dan het is. We illustreren de praktijk aan de hand van grotere en kleinere voorbeelden en aan de hand van successen, maar ook van mislukkingen en moeilijkheden die we hebben ondervonden.
Anderen lazen ook deze blog van Rijk over Spark!’s bijdrage aan Enterprise Design conferenties in 2016
